Yoga Sutra – Level 1 – Chapter 4

(right click or option key + click to download)

Yoga Sutra Chapter 4 Recording

Introduction	चतुर्थः पादः। caturthaḥ pādaḥ।
	कैवल्य-पादः। kaivalya-pādaḥ।
Sutra 1	जन्म-ओषधि-मन्त्र-तपः समाधिजाः सिद्धयः। janma-oṣadhi-mantra-tapaḥ samādhijāḥ siddhayaḥ।
2	जाति-अन्तर-परिणामः प्रकृति-आपूरात्। jāti-antara-pariṇāmaḥ prakṛti-āpūrāt।
3	निमित्तम् अप्रयोजकं प्रकृतीनां वरण-भेदः तु ततः क्षेत्रिकवत्। nimittam aprayojakaṃ prakṛtīnāṃ varaṇa-bhedaḥ tu tataḥ kṣetrikavat।
4	निर्माण-चित्त-अन्यस्मिता-मात्रात्। nirmāṇa-citta-anyasmitā-mātrāt।
5	प्रवृत्ति-भेदे प्रयोजकं चित्तम् एकम् अनेकेषाम्। pravṛtti-bhede prayojakaṃ cittam ekam anekeṣām।
6	तत्र ध्यानजम् अनाशयम्। tatra dhyānajam anāśayam।
7	कर्म-अशुक्ल-अकृष्णं योगिनः त्रिविधम् इतरेषाम्। karma-aśukla-akṛṣṇaṃ yoginaḥ trividham itareṣām।
8	ततः तत्-विपाक-अनुगुणानाम् एव अभिव्यक्तिः वासनानाम्। tataḥ tat-vipāka-anuguṇānām eva abhivyaktiḥ vāsanānām।
9	जाति-देश-काल-व्यवहितानाम् अपि आनन्तर्यं स्मृति-संस्कारयोः एक-रूपत्वात्। jāti-deśa-kāla-vyavahitānām api ānantaryaṃ smṛti-saṃskārayoḥ eka-rūpatvāt।
10	तासाम् अनादित्वं च आशिषः नित्यत्वात्। tāsām anāditvaṃ ca āśiṣaḥ nityatvāt।
11	हेतु-फल-आश्रय-आलम्बनैः सङ्गृहीतत्वात् एषाम् अभावे तत्-अभावः। hetu-phala-āśraya-ālambanaiḥ saṅgṛhītatvāt eṣām abhāve tat-abhāvaḥ।
12	अतीत-अनागतं स्वरूपतः अस्ति-अध्व-भेदात् धर्माणाम्। atīta-anāgataṃ svarūpataḥ asti-adhva-bhedāt dharmāṇām।
13	ते व्यक्त-सूक्ष्माः गुण-आत्मानः। te vyakta-sūkṣmāḥ guṇa-ātmānaḥ।
14	परिणाम-एकत्वात् वस्तु-तत्त्वम्। pariṇāma-ekatvāt vastu-tattvam।
15	वस्तु-साम्ये चित्त-भेदात् तयोः विभक्तः पन्थाः। vastu-sāmye citta-bhedāt tayoḥ vibhaktaḥ panthāḥ।
16	न च एक-चित्त-तन्त्रं वस्तु तत् अप्रमाणकं तदा किं स्यात्। na ca eka-citta-tantraṃ vastu tat apramāṇakaṃ tadā kiṃ syāt।
17	तत् उपराग-अपेक्षित्वात् चित्तस्य वस्तु ज्ञात-अज्ञातम्। tat uparāga-apekṣitvāt cittasya vastu jñāta-ajñātam।
18	सदा ज्ञाताः चित्त-वृत्तयः तत्-प्रभोः पुरुषस्य अपरिणामित्वात्। sadā jñātāḥ citta-vṛttayaḥ tat-prabhoḥ puruṣasya apariṇāmitvāt।
19	न तत्-स्व-आभासं दृश्यत्वात्। na tat-sva-ābhāsaṃ dṛśyatvāt।
20	एक-समये च उभय-अनवधारणम्। eka-samaye ca ubhaya-anavadhāraṇam।
21	चित्त-अन्तर-दृश्ये बुद्धि-बुद्धेः अतिप्रसङ्गः स्मृति-सङ्करः च। citta-antara-dṛśye buddhi-buddheḥ atiprasaṅgaḥ smṛti-saṅkaraḥ ca।
22	चितेः अप्रतिसङ्क्रमायाः तत्-आकार-आपत्तौ स्व-बुद्धि-संवेदनम्। citeḥ apratisaṅkramāyāḥ tat-ākāra-āpattau sva-buddhi-saṃvedanam।
23	द्रष्टृ-दृश्य-उपरक्तं चित्तं सर्व-अर्थम्। draṣṭṛ-dṛśya-uparaktaṃ cittaṃ sarva-artham।
24	तत् असङ्ख्येय-वासनाभिः चित्रम् अपि पर-अर्थं संहति-अकारित्वात्। tat asaṅkhyeya-vāsanābhiḥ citram api para-arthaṃ saṃhati-akāritvāt।
25	विशेष-दर्शिनः आत्म-भाव-भावना-विनिवृत्तिः। viśeṣa-darśinaḥ ātma-bhāva-bhāvanā-vinivṛttiḥ।
26	तदा विवेक-निम्नं कैवल्य-प्राक्-भारं चित्तम्। tadā viveka-nimnaṃ kaivalya-prāk-bhāraṃ cittam।
27	तत्-छिद्रेषु प्रत्यय-अन्तराणि संस्कारेभ्यः। tat-chidreṣu pratyaya-antarāṇi saṃskārebhyaḥ।
28	हानम् एषां क्लेशवत् उक्तम्। hānam eṣāṃ kleśavat uktam।
29	प्रसङ्ख्याने अपि अकुसीदस्य सर्वथा विवेक-ख्यातेः धर्म-मेघः समाधिः। prasaṅkhyāne api akusīdasya sarvathā viveka-khyāteḥ dharma-meghaḥ samādhiḥ।
30	ततः क्लेश-कर्म-निवृत्तिः। tataḥ kleśa-karma-nivṛttiḥ।
31	तदा सर्व-आवरणम् अलापेतस्य ज्ञानस्य अानन्त्यात् ज्ञेयम् अल्पम्। tadā sarva-āvaraṇam alāpetasya jñānasya aānantyāt jñeyam alpam।
32	ततः कृत-अर्थानां परिणाम-क्रम-समाप्तिः गुणानाम्। tataḥ kṛta-arthānāṃ pariṇāma-krama-samāptiḥ guṇānām।
33	क्षण-प्रतियोगी परिणाम-अपर-अन्त-निर्ग्राह्यः क्रमः। kṣaṇa-pratiyogī pariṇāma-apara-anta-nirgrāhyaḥ kramaḥ।
34	पुरुष-अर्थ-शून्यानां गुणानां प्रतिप्रसवः कैवल्यं स्वरूप-प्रतिष्ठा वा चिति-शक्तिः इति। puruṣa-artha-śūnyānāṃ guṇānāṃ pratiprasavaḥ kaivalyaṃ svarūpa-pratiṣṭhā vā citi-śaktiḥ iti।
Closing	इति पतञ्जलि-विरचिते योग-सूत्रे चतुर्थः कैवल्य-पादः। iti patañjali-viracite yoga-sūtre caturthaḥ kaivalya-pādaḥ।
	इति श्री पातञ्जल-योग-सूत्राणि। iti śrī pātañjala-yoga-sūtrāṇi।