Yoga Sutra – Level 1 – Chapter 1

(right click or option key + click to download)

Yoga Sūtra Chapter 1 Recording

Intro	अथ पातञ्जल-योग-सूत्राणि। atha pātañjala-yoga-sūtrāṇi।
	प्रथमः समाधि-पादः। prathamaḥ samādhi-pādaḥ।
Sutra 1	अथ योग-अनुशासनम्। atha yoga-anuśāsanam।
2	योगः चित्त-वृत्ति-निरोधः। yogaḥ citta-vṛtti-nirodhaḥ।
3	तदा द्रष्टुः स्वरूपे अवस्थानम्। tadā draṣṭuḥ svarūpe avasthānam।
4	वृत्ति-सारूप्यम् इतरत्र। vṛtti-sārūpyam itaratra।
5	वृत्तयः पञ्चतय्यः क्लिष्ट-अक्लिष्टाः। vṛttayaḥ pañcatayyaḥ kliṣṭa-akliṣṭāḥ।
6	प्रमाण-विपर्यय-विकल्प-निद्रा-स्मृतयः। pramāṇa-viparyaya-vikalpa-nidrā-smṛtayaḥ।
7	प्रत्यक्ष-अनुमान-आगमाः प्रमाणानि। pratyakṣa-anumāna-āgamāḥ pramāṇāni।
8	विपर्ययः मिथ्या-ज्ञानम् अतद्रूप-प्रतिष्ठम्। viparyayaḥ mithyā-jñānam atadrūpa-pratiṣṭham।
9	शब्द-ज्ञान-अनुपाती वस्तु-शून्यः विकल्पः। śabda-jñāna-anupātī vastu-śūnyaḥ vikalpaḥ।
10	अभाव-प्रत्यय-आलम्बना वृत्तिः निद्रा। abhāva-pratyaya-ālambanā vṛttiḥ nidrā।
11	अनुभूत-विषय-असम्प्रमोषः स्मृतिः। anubhūta-viṣaya-asampramoṣaḥ smṛtiḥ।
12	अभ्यास-वैराग्याभ्यां तत् निरोधः। abhyāsa-vairāgyābhyāṃ tat nirodhaḥ।
13	तत्र स्थितौ यत्नः अभ्यासः। tatra sthitau yatnaḥ abhyāsaḥ।
14	सः तु दीर्घ-काल-नैरन्तर्य-सत्कार-आसेवितः दृढ-भूमिः। saḥ tu dīrgha-kāla-nairantarya-satkāra-āsevitaḥ dṛḍha-bhūmiḥ।
15	दृष्ट-आनुश्रविक-विषय-वितृष्णस्य वशीकार-सञ्ज्ञा वैराग्यम्। dṛṣṭa-ānuśravika-viṣaya-vitṛṣṇasya vaśīkāra-sañjñā vairāgyam।
16	तत् परं पुरुष-ख्यातेः गुण-वैतृष्ण्यम्। tat paraṃ puruṣa-khyāteḥ guṇa-vaitṛṣṇyam।
17	वितर्क-विचार-आनन्द-अस्मिता-रूप-अनुगमात् सम्प्रज्ञातः। vitarka-vicāra-ānanda-asmitā-rūpa-anugamāt samprajñātaḥ।
18	विराम-प्रत्यय-अभ्यास-पूर्वः संस्कार-शेषः अन्यः। virāma-pratyaya-abhyāsa-pūrvaḥ saṃskāra-śeṣaḥ anyaḥ।
19	भव-प्रत्ययः विदेह-प्रकृति-लयानाम्। bhava-pratyayaḥ videha-prakṛti-layānām।
20	श्रद्धा-वीर्य-स्मृति-समाधि-प्रज्ञा-पूर्वकः इतरेषाम्। śraddhā-vīrya-smṛti-samādhi-prajñā-pūrvakaḥ itareṣām।
21	तीव्र-संवेगानाम् आसन्नः। tīvra-saṃvegānām āsannaḥ।
22	मृदु-मध्य-अधिमात्रत्वात् ततः अपि विशेषः। mṛdu-madhya-adhimātratvāt tataḥ api viśeṣaḥ।
23	ईश्वर-प्रणिधानात् वा। īśvara-praṇidhānāt vā।
24	क्लेश-कर्म-विपाक-आशयैः अपरामृष्टः पुरुष-विशेषः ईश्वरः। kleśa-karma-vipāka-āśayaiḥ aparāmṛṣṭaḥ puruṣa-viśeṣaḥ īśvaraḥ।
25	तत्र निरतिशयं सर्वज्ञ-बीजम्। tatra niratiśayaṃ sarvajña-bījam।
26	सः पूर्वेषाम् अपि गुरुः कालेन-अनवच्छेदात्। saḥ pūrveṣām api guruḥ kālena-anavacchedāt।
27	तस्य वाचकः प्रणवः। tasya vācakaḥ praṇavaḥ।
28	तत् जपः तत् अर्थ-भावनम्। tat japaḥ tat artha-bhāvanam।
29	ततः प्रत्यक् चेतन-अधिगमः अपि अन्तराय-अभावः च। tataḥ pratyak cetana-adhigamaḥ api antarāya-abhāvaḥ ca।
30	व्याधि-स्त्यान-संशय-प्रमाद-आलस्य-अविरति-भ्रान्ति-दर्शन-अलब्ध-भूमिकत्व-अनवस्थितत्वानि vyādhi-styāna-saṃśaya-pramāda-ālasya-avirati-bhrānti-darśana-alabdha-bhūmikatva-anavasthitatvāni
	चित्त-विक्षेपाः ते अन्तरायाः। citta-vikṣepāḥ te antarāyāḥ।
31	दुःख-दौर्मनस्य-अङ्गमेजयत्व-श्वास-प्रश्वासाः विक्षेप-सहभुवः। duḥkha-daurmanasya-aṅgamejayatva-śvāsa-praśvāsāḥ vikṣepa-sahabhuvaḥ।
32	तत् प्रतिषेध-अर्थम्-एक-तत्त्व-अभ्यासः। tat pratiṣedha-artham-eka-tattva-abhyāsaḥ।
33	मैत्री-करुणा-मुदित-उपेक्षाणां सुख-दुःख-पुण्य-अपुण्य-विषयाणां भावनातः चित्त-प्रसादनम्। maitrī-karuṇā-mudita-upekṣāṇāṃ sukha-duḥkha-puṇya-apuṇya-viṣayāṇāṃ bhāvanātaḥ citta-prasādanam।
34	प्रच्छर्दन-विधारणाभ्यां वा प्राणस्य। pracchardana-vidhāraṇābhyāṃ vā prāṇasya।
35	विषयवती वा प्रवृत्तिः उत्पन्ना मनसः स्थिति-निबन्धिनी। viṣayavatī vā pravṛttiḥ utpannā manasaḥ sthiti-nibandhinī।
36	विशोका वा ज्योतिष्मती। viśokā vā jyotiṣmatī।
37	वीत-राग-विषयं वा चित्तम्। vīta-rāga-viṣayaṃ vā cittam।
38	स्वप्न-निद्रा-ज्ञान-आलम्बनं वा। svapna-nidrā-jñāna-ālambanaṃ vā।
39	यथा-अभिमत-ध्यानात् वा। yathā-abhimata-dhyānāt vā।
40	परमाणु-परम-महत्त्व-अन्तः अस्य वशीकारः। paramāṇu-parama-mahattva-antaḥ asya vaśīkāraḥ।
41	क्षीण-वृत्तेः अभिजातस्य इव मणेः ग्रहीतृ-ग्रहण-ग्राह्येषु तत् स्थ तत् अञ्जनता समापत्तिः। kṣīṇa-vṛtteḥ abhijātasya iva maṇeḥ grahītṛ-grahaṇa-grāhyeṣu tat stha tat añjanatā samāpattiḥ।
42	शब्द-अर्थ-ज्ञान-विकल्पैः सङ्कीर्णा सवितर्का समापत्तिः। śabda-artha-jñāna-vikalpaiḥ saṅkīrṇā savitarkā samāpattiḥ।
43	स्मृति-परिशुद्धौ स्वरूप-शून्या इव अर्थमात्र-निर्भासा निर्वितर्का। smṛti-pariśuddhau svarūpa-śūnyā iva arthamātra-nirbhāsā nirvitarkā।
44	एतया एव सविचारा निर्विचारा च सूक्ष्म-विषया व्याख्याता। etayā eva savicārā nirvicārā ca sūkṣma-viṣayā vyākhyātā।
45	सूक्ष्म-विषयत्वं च अलिङ्ग-पर्यवसानम्। sūkṣma-viṣayatvaṃ ca aliṅga-paryavasānam।
46	ता एव सवीजः समाधिः। tā eva savījaḥ samādhiḥ।
47	निर्विचार-वैशारद्ये अध्यात्म-प्रसादः। nirvicāra-vaiśāradye adhyātma-prasādaḥ।
48	ऋतम्भरा तत्र प्रज्ञा। ṛtambharā tatra prajñā।
49	श्रुत-अनुमान-प्रज्ञाभ्याम् अन्य-विषया विशेष-अर्थत्वात्। śruta-anumāna-prajñābhyām anya-viṣayā viśeṣa-arthatvāt।
50	तत् जः संस्कारः अन्य-संस्कार-प्रतिबन्धी। tat jaḥ saṃskāraḥ anya-saṃskāra-pratibandhī।
51	तस्य अपि निरोधे सर्व-निरोधात् निर्बीजः समाधिः। tasya api nirodhe sarva-nirodhāt nirbījaḥ samādhiḥ।
Closing	इति पतञ्जलि-विरचिते योग-सूत्रे प्रथमः समाधि-पादः। iti patañjali-viracite yoga-sūtre prathamaḥ samādhi-pādaḥ।